ΟΜΟΝΟΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ

«Η Αθήνα δεν κτίστηκε με λογισμό και με όνειρο»... Ήταν μια φράση του αρχιτέκτονα και στοχαστή Άρη Κωνσταντινίδη, που βασικά άντλησε από τον Διονύσιο Σολωμό….

Η Αθήνα ως ολότητα έτυχε μιας άλογης ανάπτυξης, όμως κάποια ιδιαίτερα στοιχεία της θα μπορούσαν να έχουν ποιότητα, αισθητική, ύφος. Θα μπορούσαν να λειτουργούν πιλοτικά μέσα στη πόλη και να υπογραμμίζουν διαρκώς τις μελλοντικές ανάγκες . Να υπογραμμίζουν ότι η πόλη δεν είναι απλό άθροισμα κατοικιών, «ωφελιμιστικών» χρήσεων και διόδων διαφυγής, αλλά βιότοπος.

Ένα τέτοιο «στοιχείο» είναι αναμφίβολα η Ομόνοια. Στοιχείο εμβληματικό της Αθήνας , μια φορά κι ένα καιρό μαγικό στα μάτια των επαρχιωτών, αφετηρία των χιλιομετρικών μετρήσεων στον ελλαδικό χώρο, ικανό να εμπνεύσει ιστορήματα και αφηγήσεις όπως αυτές του Γιώργου Ιωάννου και του Φίλιππα Φιλίππου. Στην αρχή ξεκίνησε σαν «Πλατεία Όθωνος», προς τιμήν του πρώτου Βασιλιά της χώρας, για να πάρει το σημερινό της όνομα το 1863, ως δήλωση της συμφιλίωσης δύο αντιμαχομένων παρατάξεων της εποχής – των πεδινών και των ορεινών. Στη διάρκεια του χρόνου πήρε ποικίλες μορφές - άλλοτε έγινε ορθογώνια με βάση τα σχέδια Κλεάνθη και Σάουμπερτ και άλλοτε κυκλική με τον Κλέντσε, άλλοτε με φοίνικες (επί Σπυρου Μερκούρη) και άλλοτε με αγάλματα, άλλοτε μεγαλύτερη και άλλοτε μικρότερη. Σε κάθε περίπτωση πάντως η διαχείρισή της εμπεριείχε μεγάλες δόσεις πολεοδομικής λογικής, μέσα σε ένα πλαίσιο συγκεκριμένων αναγκών και ιδιαιτεροτήτων του αστικού χώρου. Ώσπου το 2002 μια νέα ανάπλασή της ανέλαβε το έργο της μεγέθυνσής της έναντι ενός εξωφρενικού ποσού (2,5 δις δραχμές), χωρίς όμως να κατανοήσει την ιδιαιτερότητα του χώρου και την έκθεσή του στις υψηλές καλοκαιρινές θερμοκρασίες…Παρ’ όλη την επιστημοσύνη τους οι αρχιτέκτονες- αναμορφωτές δεν διέθεταν την κοινή λογική για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της υπερθέρμανσης και το αίτημα μιας «πλατείας με πράσινο» - που να συμψηφίζει κατά κάποιο τρόπο την κυριαρχία του μπετόν και της ασφάλτου στον περίγυρο….…Ειπώθηκαν τότε πολλά στα μίντια και πολλοί «ειδικοί» το έβαλαν στα πόδια μπροστά στην επίθεση της κοινής λογικής. Και παρά την εντυπωσιακή βολή του αείμνηστου Καλαντίδη της Εταιρείας Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων - ότι οι Αθηναίοι θα «συνηθίσουν» την Ομόνοια όπως οι Παρισινοί συνήθισαν το Μπομπούρ!» (Συνέντευξη, 21.4.2003) - οι Αθηναίοι απεδείχθησαν αμετανόητοι οπαδοί της σκιάς στο κατακαλόκαιρο…..

Σύμφωνα με μια άποψη του πολεοδόμου Αθαν. Αραβαντινού, ήταν παράδοξο το γεγονός ότι η Ομόνοια δεν διέθετε μια άμεση κεντρική σύνδεση του επιφανειακού της χώρου με τον υπόγειο….Αλλά έστω και με αυτή την έλλειψη, η πρακτική φυτεύσεων της επιφάνειας της πλατείας, που ξεκίνησε επί δημαρχίας Μπακογιάννη, εγκυμονούσε μια ελπίδα και ένα υπόδειγμα υγιούς διαχείρισης . Και ενώ αρχίσαμε όλοι να αισιοδοξούμε, η ιστορία της διασημότερης ελλαδικής πλατείας εισήλθε σε νέα φάση με την εμφάνιση ενός νέου προβλήματος – του αποχετευτικού ! Αυτή τη φορά ήταν το πρόβλημα της ντε φάκτο κατάληψης του χώρου από διάφορους ανέστιους, μικρεμπόρους ναρκωτικών, περιθωριακούς κλπ. , που ικανοποιούσαν επί τόπου τις σωματικές τους ανάγκες. Η δυσοσμία ήταν απίστευτη, όπως επιβεβαίωσα κι εγώ κάποτε, «ιδίοις όσφρησιν»……

Το τέλος της ιστορίας ήταν πραγματικά απίθανο. Εν είδει θεραπείας του πονοκεφάλου με αποκεφαλισμό , αποφασίσθηκε η κοπή των δέντρων της Ομόνοιας και η απομάκρυνση της βλάστησης. Το ζήτημα και η κατάσταση πέρασε σχετικά απαρατήρητη, λες και διαδραματίσθηκε στις κορυφές του Καϊμακτσαλάν ! Παρ΄όλα αυτά διαμαρτυρίες υπήρξαν : Ο Διαμερισματικός Σύμβουλος Γιώργος Αποστολόπουλος υπογράμμιζε(peegep@googlegroups.com,5789) ότι η εικόνα της πλατείας είναι ντροπή για τον πολιτισμό μας και ότι ακυρώνει το τοποθετημένο έργο του Ζογγολόπουλου, ενώ ο αρχιτέκτων τοπίου Σταμάτης Σεκλιζιώτης έβαλε γενικά εναντίον της Δημοτικής Αρχής :

« Ο Δήμος αθηναίων παραμένει υπόλογος, ένοχα σιωπηλός και άπραγος, θλιβερά μετεξεταστέος από τότε που πετσόκοβε μουριές στον ΟΣΕ, πεύκα στην Πατησίων, Νεραντζιές στην Κανάρη και ότι άλλο έχει διαπράξει μέχρι σήμερα καταφέρνοντας να αγανακτήσει από ανθρώπους μέχρι σπουργίτια και τζιτζίκια….. Πήρε και το χρίσμα να ξανακατέβει στις εκλογές….. Φιλοδοξία να δημαρχεύσει των τριτοκοσμικών πεζοδρομίων και της αθλιότητας….

Πραγματικά αναρωτιέται κανείς για τις στοχεύσεις του Δημάρχου. Ανεξάρτητα όμως από αυτές, και ανεξάρτητα από τις όποιες στοχεύσεις αρμόδιων κάθε κατηγορίας, ένα είναι απολύτως σίγουρο για το αθηναϊκό κέντρο : Ότι χωρίς την αποτελεσματική περιφρούρησή του με την παράλληλη δράση πολιτείας και κοινωνίας, το κέντρο θα καταντήσει να θυμίζει τα πτυχία σε ένα τραγούδι του Κηλαϊδόνη : Τα κατακτημένα με κόπους και θυσίες αλλά εν τέλει τοποθετημένα εκεί που δεν λέγεται….